تعریق زیاد یا hyperhidrosis می‌تواند آزاردهنده و گاها باعث خجالت باشد. تخمین زده می‌شود که 2% الی 3% امریکایی‌ها از تعریق زیاد رنج می‌برند. عرق کردن معمولا در ناحیه زیر بغل، کف دستها و یا کف پاها اتفاق می‌افتد. تعریق در ناحیه زیر بغل معمولا بعد از سن بلوغ و در سنین بزرگسالی شروع می‌شود ولی تعریق در کف دستها و پاها از سنین پایینتر(معمولا 13 سال) شروع می‌شود. تعریق زیاد می‌تواند روی روابط اجتماعی، کاری و حتی روابط زناشویی تاثیر منفی بگذارد.
تعریق یك واكنش طبیعی بدن برای كنترل دمای بدن است. وقتی هوا گرم می‌شود، گیرنده‌هایی كه روی پوست قرار دارند، این پیام را به مغز می‌دهند كه دمای بدن افزایش یافته است. در نتیجه به فرمان مغز، بدن ما شروع به تعریق می‌كند تا با تبخیر عرق ،دمای بدن كاهش بیابد.
بنا براین درحالت عادی ، كاملا طبیعی است كه در هوای گرم ، یا وقتی ورزش سنگین می‌كنید عرق كنید. چرا كه بدن شما نیاز دارد دمای خود را كاهش دهد. اما عرق كردن در هوای خنک، یا در حالت بدون فعالیت ورزشی چطور؟ درادامه این مطلب به دلایل احتمالی تعریق بدون گرما یا بدون فعالیت ورزش می‌پردازیم.
علائم تعریق زیاد یا hyperhidrosis چیست؟
علائم هایپرهیدروزیس ممکن است در هر فردی متفاوت باشد، ولی رایج ترین علائم شامل موارد زیر می‌شوند:
- شدت تعریق به قدری زیاد است که باعث اختلال در فعالیتهای روزمره، ارتباطات اجتماعی و زندگی عادی می‌شود.
- در طول روز اتفاق می‌افتد.
- معمولا بدون داشتن فعالیت بدنی خاصی تعريق اتفاق می‌افتد.
- معمولا میزان تعریق به دما بستگی ندارد.
- معمولا در کف دست، کف پا و زیر بغل تعریق اتفاق می‌افتد.
- در برخی موارد، تعریق در کشاله ران، صورت، کف سر و زیر سینه اتفاق می‌افتد.
علت زیاد عرق کردن چیست؟
دلایل عمده و رایج تعریق زیاد یا hyperhidrosis عبارتند از:
- مشکلات عصبی
- مشکلات غدد درون ریز
- عفونت
- بیماری های سیستمیک دیگر
اگرچه بسیاری از افرادی که بیش از حد عرق می‌کنند، در سلامت کامل هستند، در برخی موارد تعریق زیاد می‌تواند نشانه برخی بیماریهای جدی باشد که باید در اسرع وقت مورد بررسی و آزمایش قرار بگیرد.
عرق کردن زیاد خطرناک است؟
اگر زمانی که محیط گرم نیست، یا در حال فعالیت ورزشی نیستید و عرق می‌کنید، این تعریف می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. همانطور که گفتیم بسیاری از افرادی که زیاد عرق می‌کنند، در سلامت کامل هستند با این حال برای اطمینان بیشتر حتما با پزشک خود مشورت کنید. دلایل دیگری که می‌توانند باعث تعریق بیش از حد شوند عبارتند از:
استرس
اگر استرس تحویل به موقع یک پروژه یا پایان نامه دانشگاهی را دارید، نرخ تعریق شما افزایش می‌یابد. یا زمانهایی كه از شنیدن یك خبر خوب هیجان زده می‌شوید ، بیشتر عرق می‌كنید.
احساسات ما روی میزان تعریق ما تاثیر می‌گذارند. استرس، هیجان و خوشحالی همگی باعث افزایش میزان عرق كردن می‌شوند. خود عرق كردن می‌تواند برای بدن یک عامل استرس زا باشد.
یعنی استرس باعث تعریق بیشتر می‌شود و از طرفی تعریق بیشتر باعث افزایش سطح استرس می‌شود و همین چرخه ادامه پیدا می‌كند. اگر سطح استرس و هیجان شما بالاست و از زیاد شدن میزان تعریقتان ناراحت هستید بهتر است روی تكنیک های كنترل استرس و مدیتیشن كار كنید و خود را كمی آرام كنید.
پركاری تیرویید
افرادی كه تیروئید پركار دارند، 4 الی 5 برابر افراد عادی عرق می‌كنند. این افراد بدون اینكه فعالیت خاصی بكنند یا گرمشان باشد، عرق می‌كنند. پركاری تیروئید معمولا قبل از سن 25 سال شروع می‌شود. این افراد معمولا در ناحیه كف دست، كف پا و زیر بغل زیاد عرق می كنند و معمولا حداقل یک روز در هفته به شكل غیر عادی زیاد عرق می‌كنند. اگر این حالت ها را دارید، حتما با پزشک مشورت كنید تا از سلامتی و عملكرد درست تیروئیدتان مطمئن شوید.
آکرومگالی
آکرومگالی یک اختلال هورمونی است و زمانی اتفاق می‌افتد که غده هیپوفیز، هورمون رشد بیش از حد تولید کند. در دوران کودکی زمانیکه هیپوفیز بیش از حد نرمال هورمون رشد تولید کند، قد بصورت غیرعادی افزایش می‌یابد. ولی در دوران بزرگسالی، ترشح بیش از حد نرمال هورمون رشد منجر به افزایش قد نمی‌شود بلکه در یک بخش محدودی از بدن، استخوانها شروع به رشد غیرعادی می‌کنند. مثلا استخوانهای صورت، یا دستها.
آکرومگالی، پدیده نادری است و تغییرات فیزیکی هم در درازمدت ایجاد می‌شوند. سطح بالای هورمون رشد، در صورت عدم درمان می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی دیگر در ارگانهای بدن شود.
افت قند دیابتی
افت قند یا هایپوگلایسمی دیابتی، به معنای افت قند در بیماران مبتلا به دیابت است. این افت قند در بیماران دیابتی خطرناک است به همین دلیل باید با علائم اولیه آن آشنا باشید. از علائم اولیه افت قند در بیماران دیابتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- رنگ پریدگی
- تعریق
- لرزش دستها
- سرگیجه
- گرسنگی
- تهوع
- تپش قلب نامنظم
- احساس ضعف و کمبود انرژی
- سردرد
- عصبی شدن
- بی حس شدن لبها، زبان یا گونه
لوکمیا (سرطان خون)
لوسمی یا لوکمیا سرطان بافت مایع بدن است که سیستم لنفاوی و مغز استخوان را درگیر می‌کند. یکی از علائم اولیه این بیماری تعریق غیرعادی در زمانی است که فرد در محیط گرم نیست و یا در حال ورزش نیست.
یائسگی
یائسگی در واقع دورانی از زندگی زنان است که پریود یا قاعدگی برای همیشه قطع می‌شود. زمانی که پریود برای 12 ماه قطع شود، فرد وارد دوران یائسگی شده است. یائسگی بین 40 تا 50 سالگی اتفاق می‌افتد. ولی در سنین بالاتر یا پائینتر هم ممکن است شروع شود.
زیاد عرق کردن یکی از علائم یائسگی است. از دیگر علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پریودهای نامنظم
- خشکی واژن
- گرگرفتگی
- احساس سرما
- تعریق شبانه
- اختلال خواب
- تغییرات خلق و خو
- افزایش وزن و کاهش متابولیسم
- نازک و شکننده شدن مو
- خشکی پوست
- تحلیل رفتن پستان
علائم یائسگی در افراد مختلف ممکن است متفاوت باشد.
عفونت
برخی عفونتهای قارچی و باکتریایی پوست می‌توانند باعث تعریق بیش از حد شوند. خود تعریق باعث تکثیر این قارچ ها و باکتری‌ها می‌شود. به همین دلیل به محض تغییر در وضعیت تعریق خود باید به پزشک مراجعه کنید.
لنفوم (لیمفوما)
لیمفوما نوعی سرطان غدد لنفاوی است. سیستم لنفاوی بدن شامل غدد لنفاوی، مغز استخوان، طحال و غده تیموس است. لیمفوما ممکن است هر کدام از این قسمتها را تحت تاثیر قرار دهد. یکی از علائم اولیه ابتلا به این بیماری تعریق بیش از حد در شرایطی است که فرد در حال فعالیت بدنی نیست و دمای محیط هم بالا نیست.
فئوکروموسیتوما
نوعی تومور نادر خوش خیم در غدد فوق کلیوی است. از علائم این تومور خوش خیم، زیاد عرق کردن، فشار خون بالا، سردرد و حملات پنیک است.
سل
سل از جمله بیماریهای عفونی است که ریه را درگیر می‌کند. اگرچه این بیماری در کشورها به ندرت مشاهده می‌شود، با اینحال می‌تواند سلامتی افراد را تهدید کند.
تغذیه
غذاهای تند و پرادویه می‌توانند باعث افزایش میزان تعریق شوند. مثلا فلفل قرمز چون دمای بدن را افزایش می‌دهد، بدن برای كاهش دما، بیشتر عرق می‌كند تا خود را خنک كند. اگر غذاهای تند نمی‌خورید ولی خیلی عرق می‌كنید، حتما با پزشک مشورت كنید.
برخی داروها
برخی از داروها بخش های خاصی از مغز و سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار می‌دهند و باعث افزایش میزان تعریق در افراد می‌شوند. برخی داروها مثل داروهای ضدافسردگی (مثل ناپروكسن، اوپیوئید)، برخی آنتی‌بیوتیک ها و دارو های ضد ویروس، داروهای كورتیكواستروئید، انسولین، و دارو های مخصوص تیروئید می توانند باعث افزایش عرق كردن شوند. البته موارد فقط محدود به این چند دارو نمی‌شود.
افزایش تعریق بخاطر مصرف دارو، كمی با تعریق بر اثر پركاری تیروئید متفاوت است. اگر افزایش تعریق بخاطر برخی بیماری ها مثل دیابت یا پركاری تیروئید باشد، معمولا در بخش های خاصی از بدن تعریق بیشتر می‌شود.
اگر میزان عرق كردن در كل بدن افزایش یافته است (نه فقط بخش های خاص) احتمال زیاد بخاطر مصرف دارو است. می‌توانید با پزشک خود مشورت كنید تا در صورت صلاحدید، نوع دارو، یا دوز مصرفی را تغییر دهد.
تعریق زیاد در بارداری
در طول بارداری، تغییرات هورمونی در بدن اتفاق می‌افتد و همین تغییرات هورمونی باعث افزایش میزان تعریق می‌شود. علاوه بر این، بارداری باعث افزایش وزن نیز می‌شود، افزایش وزن باعث افزایش دمای مرکزی بدن می‌شود و همین مساله یکی از دلایل افزایش میزان تعریق در بارداری است. اگر شدت تعریق تان آزار دهنده و بیش از حد است حتما با پزشک خود مشورت کنید.
ورزش در بارداری یکی از روشهای موثر در کنترل وزن است. قبل از شروع هر نوع ورزشی حتما با پزشک خود مشورت کنید. معمولا در سه ماهه اول، بخاطر تغییرات هورمونی، برخی خانمها دچار بی حالی و خستگی مفرط می‌شوند. با ورود به سه ماهه دوم، معمولا سطح انرژی مادر افزایش می‌یابد. اگر در سه ماهه اول ورزش نکرده اید، سه ماهه دوم بهترین زمان برای شروع ورزش است. ورزش های دوران بارداری سه ماه دوم کمک می‌کند تا با تقویت عضلات بدن از کمردرد در سه ماهه سوم پیشگیری کنید.
انجام ورزش بارداری ماه نهم به داشتن یک زایمان راحتتر کمک می‌کند. اگر حین ورزش خیلی عرق می‌کنید سعی کنید در یک محیط با تهویه مناسب ورزش کنید و به اندازه کافی آب بنوشید.
کمبود چه ویتامینهایی باعث زیاد عرق کردن می‌شود؟
علاوه بر بيماری‌ها و عوامل ذکر شده، کمبود ویتامینهای D و B12 هم می‌تواند باعث افزایش میزان تعریق، بویژه تعریق شبانه شود. برای تشخیص علت اصلی تعریق زیاد حتما به پزشک مراجعه کنید. از جمله منابع غذایی برای تامین ویتامین B12 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- گوشت
- ماهی
- تخم مرغ
- شیر
- پنیر
سبزیجات و میوه‌ها مقادیر ناچیزی از ویتامین B12 دارند، بنابراین افراد گیاهخوار بیشتر در معرض کمبود ویتامین B12 هستند. برای تامین ویتامین D می‌توانید از منابع غذایی زیر استفاده کنید:
- روغن جگر ماهی
- ماهی سالمون
- اره ماهی
- ماهی تون
- لبنیات غنی شده با ویتامین D
- ماهی ساردین
- جگر گوساله
- زرده تخم مرغ
- غلات غنی شده
- روشهای درمان تعریق زیاد
علاوه بر منابع غذایی، قرار گرفتن در معرض نور مستقیم آفتاب باعث سنتز ویتامین D در بدن می‌شود.
آیا تعریق زیاد ژنتیکی است؟
بله، مشکل هایپرهیدروزیس، بویژه تعریق زیاد در یک ناحیه ویژه می‌تواند ژنتیکی باشد. بعنوان مثال بعضی افراد بصورت ژنتیکی در ناحیه صورت تعریق بیش از حد دارند.
عوارض جانبی زیاد عرق کردن چیست؟
اگر قبلا زیاد عرق نمی کردید و به تازگی میزان تعریقتان خیلی زیاد شده حتما با پزشک مشورت کنید تا دلیل افزایش میزان تعریق تشخیص داده شود. اگر بصورت ژنتیکی و همیشه خیلی زیاد عرق می‌کرده اید، تعریق زیاد ممکن است باعث بروز مشکلات زیر شود:
- عفونتهای قارچی و باکتریایی پوست
- رنگ پریدگی، ایجاد چروک و ترک در پوست
- خیس و نم بودن همیشگی پوست
- تاثیر منفی روی ارتباطات اجتماعی
- تاثیر منفی روی اعتماد بنفس
روشهای درمان تعریق زیاد (هایپرهیدروزیس)
روش درمان بستگی به این دارد که شما در چه ناحیه ای تعریق دارید، و شدت تعریق چقدر است. مشورت با متخصص پوست و متخصص داخلی و غدد می‌تواند بهترین روش درمانی را پیش رویتان قرار دهد. روش درمانی وجود ندارد که برای همه افراد مناسب باشد بلکه بسته به شرایط فرد، سابقه بیماری‌ها و اولویتها، ممکن است روشهای درمانی متفاوتی پیشنهاد شوند.
درمانهای خانگی تعریق زیاد
تعریق زیاد را می‌توانید با روشهای زیر تا حدی مدیریت (نه درمان) کنید.
- استفاده از اسپری‌های ضد تعریق. این اسپری‌ها با مسدود کردن غدد تعریق، میزان عرق را کاهش می‌دهند. این محصولات حاوی آلومینیوم هستند.
- افزایش دفعات دوش گرفتن. دوش گرفتن بیشتر می‌تواند علائم هایپرهیدروزیس را تا حدی کاهش دهد.
- استفاده از لباسهای مناسب. استفاده از لباسهایی با جنس نخ و پنبه که امکان جابجایی هوا را بدهند و میزان جذب عرق بیشتری داشته باشند به شما کمک می‌کند تا از تعریق کمتر اذیت شوید. از پوشیدن لباسهایی با جنس پلی استر و امثال آن خودداری کنید.
درمان دارویی تعریق زیاد
برای درمان دارویی، ابتدا به متخصص داخلی و غدد و سپس به متخصص پوست مراجعه کنید. برخی پمادها، ژلها و قرصها برای درمان این مشکل تجویز می‌شوند.
روشهای درمانی دیگر
بسته به صلاحدید پزشک، ممکن است روشهای دیگر درمانی هم بکار گرفته شوند:
تزریق بوتاکس
تزریق بوتاکس به برخی اعصاب بیش از حد فعال، می‌تواند تولید عرق را به مقدار چشمگیری کاهش دهد.
مایکروویو درمانی
در این روش با یک دستگاه پیشرفته، غدد تعریق در معرض انرژی گرمایی قرار می‌گیرند و تخریب می‌شوند.
جراحی
از طریق انجام عمل جراحی، پزشک عصبی را که دستور تعریق را از مغز به غدد تعریق منتقل می‌کند قطع می‌کند و میزان تعریق کنترل می‌شود. در نوع دیگری از جراحی، غدد تعریق از طریق کورتاژ، ساکشن و یا لیزر حذف می‌شوند.
برای زیاد عرق کردن، چه زمان به پزشک مراجعه کنیم؟
در موارد زیر، نیازی نیست به پزشک مراجعه كنید:
- اگر همیشه زیاد عرق می كنید و اعضای دیگر خانواده هم همینطور هستند.
- اگر با افزایش استرس و هیجان، میزان عرق كردنتان افزایش می‌یابد.
ولی در موارد زیر بهتر است به پزشک مراجعه كنید:
- اگر همیشه زیاد عرق نمی‌كردید ولی اخیرا میزان عرق كردنتان زیاد شده.
- اگر فقط در برخی نواحی عرق می‌كنید.
- اگر عرق كردنتان با تنگی نفس، درد قفسه سینه، تپش قلب، سردرد و سرگیجه همراه است.
- اگر عرق سرد می‌كنید.
در صورت داشتن موارد بالا حتما به پزشک مراجعه كنید.
منابع
https://my.clevelandclinic.org
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/
https://stanfordhealthcare.org
