قبل از دانستن علت خمیازه کشیدن حین ورزش، بهتر است بدانید که حتی برخی از ورزشکاران حرفه‌ای در سطح المپیک، قبل از شروع رقابت خمیازه می‌کشند. خمیازه کشیدن هنگام ورزش گاهی باعث خجالت‌زدگی می‌شود. تصور کنید که مربی در حال صحبت با شماست و شما خمیازه می‌کشید. علت اصلی خمیازه هنگام ورزش هنوز بصورت دقیق مشخص نشده ولی از طرف محققان، دلایل مختلفی برای آن ذکر شده است.
اغلب ما فکر می کنیم که خمیازه کشیدن نشانه خستگی یا کسل شدن هست ولی نظر متخصصین چیز دیگری است! وقتی شب خوابمان می‌آید خمیازه می‌کشیم، در صورتیکه صبح ها هم وقتی از خواب بیدار می‌شویم، باز خمیازه می‌کشیم!
شاید باورتان نشود ولی حتی ورزشکاران المپیکی هم قبل ازشروع رقابت، خمیازه می کشند. حتما شما هم تجربه کرده اید که با دیدن خمیازه دیگران، شما هم به خمیازه کشیدن می افتید بدون اینکه خوابتان بیاید یا خسته باشید. پس داستان چیز دیگری است.
دلیل خمیازه کشیدن چیست؟
واقعیت این است که خمیازه کشیدن یک عمل نیمه‌ارادی است(بیشتر واکنش بدن است) که تحت کنترل بخش هیپو تالاموس مغز صورت می‌گیرد . تمام پستانداران خمیازه می کشند. در انسان، جنین از هفته دوازدهم در رحم مادرخمیازه می کشد. در جنین خمیازه کشیدن باعث می شود یک ماده بیوشیمیایی که نقش لایه پوششی را ایفا می کند، در سطح کیسه های هوایی در ریه پخش شود و این کیسه‌های هوایی را باز نگه دارد. بنا براین در جنین خمیاز کشیدن در واقع کمک می‌کند جنین برای زندگی خارج ازرحم مادر آماده شود.
یک تئوری قدیمی این است که بدن هر وقت احساس کمبود اکسیژن بکند خمیازه می‌کشد ، ولی تئوری جدیدی که مطرح شده این است که خمیازه کشیدن در واقع کمک می‌کند مغز خنک شود و در دمای مناسب بماند. در یک تحقیقی که در نشریه معتبر Evolutionary Psychology منتشر شده، نشان داده شده که افرادی که پیشانی خود را خنک نگه داشته اند یا هوای ورودی به بینی شان خنک تر بوده، کمتر خمیاز کشیده اند.
چرا حين ورزش خميازه می‌كشيم؟
بسیاری از ورزشکاران حرفه ای در سطح المپیک قبل از شروع رقابت خمیازه می کشند. مثلا Apolo Ohno، برنده هشت دوره اسکیت سرعت در المپیک همیشه قبل از شروع مسابقه خمیازه می‌کشیده است. یا حتی سربازان ارتش قبل از پریدن از هواپیما با چتر خمیازه می کشند.
قطعا دلیل این خمیازه ها، کسل شدن یا بی‌حوصله شدن نیست. ثابت شده که پستانداران از جمله انسان، قبل از یک رویداد مهم تعداد خمیازه بیشتری می‌کشند . اینها گفته دکتر Andrew Gallup ،محقق و متخصص خمیازه، دارای مدرک دکترای فیزیولوژی از موسسه پلی‌تکنیک SUNY است.
در شرایطی که بدن انسان تحت استرس است، انسان بیشتر خمیازه می‌کشد. وقتی انسان تحت استرس قرار می‌گیرد ، سیستم عصبی سمپاتیک فعال می شود (سیستم عصبی سمپاتیک بخشی از سیستم عصبی خودکار انسان است که تحت استرس و شرایط حساس فعال می‌شود و بدن انسان را هوشیار و در حالت آماده باش قرار می‌دهد) . با فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک، دمای مرکز بدن بالا می رود و قطعا مغز هم از این قاعده مستثنی نیست. دمای مغز هم بالا می‌رود. در این شرایط است که بدن نیاز دارد دمای مغز را پایین بیاورد و خمیازه کشیدن در واقع بعنوان سیستم خنک کننده عمل می‌کند . چطور؟ در دو مرحله این فرایند صورت می‌گیرد:
مرحله1
موقع خمیازه کشیدن ، فک تا حد ممکن باز می‌شود و در نتیجه عضلات فک تا حداکثر میزان ممکن کشیده می‌شوند. کشیده شدن عضلات در هر جای بدن باعث افزایش جریان خون در آن ناحیه می‌شود . که در این مورد باعث افزایش جریان خون به سمت جمجمه می‌شود.
مرحله 2
با کشیدن مقدار هوای زیاد به داخل ریه، هوایی که خنک تر از داخل بدن است به ریه ها هدایت می‌شود که در تماس با عروق خونی که خون را به سمت مغز می‌برند ، تبادل حرارتی صورت می‌گیرد و جریان خون خنک تر می‌شود و بعد به سمت مغز هدایت می‌شود.
خوب، پس زمانی که شما هیجان زده یا عصبی می‌شود، بدن شما سیستم خمیازه را برای خنک کردن مغز و حفظ شرایط پایدار بدن فعال می‌کند . حین تمرین هم دقیقا همین اتفاق می‌افتد ، با ورزش کردن دمای مغز و مرکز بدن افزایش می‌یابد.
یک نظریه دیگر هم وجود دارد. وقتی ما در شرایطی قرار می‌گیریم که نیاز داریم هوشیار تر و به حالت آماده باش باشیم، بخش کورتکس مغز( لایه بیرونی مغز) باید بیشتر فعال شود و خمیازه کشیدن باعث افزایش جریان خون به بخش کورتکس مغز شده و کمک می کند بدن سریعتر خود را برای شرایط اضطراری آماده سازد.
چه ورزشهایی بیشتر باعث خمیازه كشيدن می‌شوند؟
جالب است بدانید که بیشتر مردم، بیشتر حین تمرین با وزنه خمیازه می‌کشند تا تمرینات هوازي و کاردیو( تمرین با تردمیل و الپتیکال و …)
در تمرینات هوازي، بدن نیاز دارد که شرایط پایدارخود را حفظ کند چه از نظر سرعت تنفس و چه از نظر جریان خون. بنا بر این حین تمرینات هوازی کمتر خمیازه می‌کشید چون خمیازه کشیدن باعث ایجاد وقفه در روند یکنواخت تنفس می‌شود.
البته در تمرینات پرشدت اینتروال، HIIT چون شرایط بدن پایدار نیست، جریان متفاوت است. در این نوع تمرینات شما بعد از تمرین با شدت بالا ( ضربان قلب و نرخ تنفس بالا) یک بازه استراحت فعال دارید که ضربان قلب و نرخ تنفس کاهش می‌یابد بنا براین شرایط پایداری ندارید.
و باز هم جالب است که در روزهایی که فقط یک گروه عضلانی خاص مثلا پا را تمرین می‌دهید بیشتر از روزهایی که تمرینات فول بادی، که کل عضلات را تمرین می‌دهید خمیازه می‌کشید! دلیل آن هم مشخص است. وقتی شما روی یک گروه عضلانی خاص متمرکز می‌شوید ، جریان خون به آن ناحیه بیشتر می‌شود، بنا بر این بدن سیستم خمیازه را فعال می‌کند که جریان خون به مغز را بیشتر کند.
عوامل موثر دیگر روی خمیاز کشیدن
دلایل دیگری هم برای خمیازه کشیدن وجود دارند که برخی از آنها عبارتند از:
ژنتیک
یکی از این عوامل ژنتیک افراد است. برخی افراد بصورت ژنتیکی، تمایل بیشتری به خمیازه کشیدن دارند. این مساله در آزمایش هایی که روی نژادهای مختلف موش انجام شده به خوبی ثابت شده است.
مصرف داروها
همچنین مصرف برخی دارو ها نرخ خمیازه را افزایش می‌دهد. برخی دارو ها مثل داروهای ضد افسردگی باعث افزایش دمای بدن و مغز می‌شوند و بنا براین بدن برای خنک کردن مغز، نرخ خمیازه را افزایش می‌دهد.
دمای محیط
یکی دیگر از عوامل، دمای محیطی است که در آن ورزش می‌کنید. وقتی در محیط های گرمتر تمرین می‌کنید ، چون دمای مرکز بدن بیشتر افزایش می‌یابد، بدن شما بیشتر تمایل به خمیازه کشیدن دارد. انسان یک محدوده دمایی آسایش دارد که بین 16 تا 25 درجه سانتی گراد است. وقتی دمای محیط بالاتر یا پایینتر از این میزان باشد، دمای مرکز بدن افزایش یا کاهش پیدا می‌کند . آنوقت است که دیگر بدن ما خمیازه کشیدن را به صلاح نمی داند و نرخ آنر ا کاهش می‌دهد. در شرایط سرد، بدن تلاش می‌کند دمای مرکزی خود را حفظ کند، بنا براین اجازه نمی‌دهد با خمیازه کشیدن، حرارت از دست بدهد.
وقتی دمای محیط از 37 درجه سانتی گراد (دمای طبیعی بدن) افزایش بیابد، خمیازه کشیدن و کشیدن هوای بیرون به داخل ریه‌ها کمکی به خنک شدن خون نمی‌کند.
وزن افراد
افرادی که اضافه‌وزن دارند، به دلیل اینکه لایه چربی که دور بدنشان است بیشتر است، دمای مرکز بدنشان سریعتر بالا می‌رود چون چربی زیر جلدی مانند یک عایق حرارتی عمل می‌کند و اجازه نمی‌دهد دمای مرکز بدن پایین بیاید. بنا براین افرادی که اضافه وزن دارند، حین ورزش بیشتر خمیازه می‌کشند.
دلیل خمیازه کشیدن زیاد در بارداری
افزایش سطح پروژسترون در دوران بارداری، باعث خستگی، خواب‌آلودگی و خمیازه‌کشیدن بیشتر می‌شود. اگر در دوران بارداری ورزش می‌کنید، سعی کنید که ورزش را متناسب با سن بارداری، سابقه تمرینی و سطح آمادگی جسمانی خود انتخاب کنید.
ورزش دوران بارداری سه ماه اول کمک می‌کند تا عادتهای دوران بارداری سالم برای خود بسازید. در کنار تغذیه سالم، ورزش می‌تواند به کنترل وزن و بهبود سلامتی مادر کمک کند. معمولا در سه‌ماهه دوم بارداری، سطح انرژی مادر نسبت به سه ماهه اول افزایش می‌یابد و مادر می‌تواند تمرینات منظمتر و با‌کیفیت‌تری داشته باشد. ورزش بارداری سه ماه دوم سطح پیشرفته، متوسط یا پیشرفته را متناسب با سطح آمادگی جسمانی خود انتخاب کنید. البته قبل از انجام هر ورزش و فعالیت بدنی باید حتما با پزشک متخصص مشورت کنید.
منابع
